Seçim barajı

Genel seçimler yaklaşırken rejimin kaderini belirleyecek olan yüzde 10 barajı önem kazanıyor. Çoğunluk partisine üstünlük sağlayan, siyasal tercihlerin/eğilimlerin çoğunu dışarıda bırakan bu baraj, şu anda Anayasa’yı ihlali gerekçesiyle Anayasa Mahkemesi’nin (AYM) gündeminde.

Demokratik Sol ve Büyük Birlik partileri mahkemeye bireysel başvuruda bulundular. AYM’ye Cumhurbaşkanı, Meclis’teki milletvekillerinin beşte birinin imzasıyla, iktidar partisi ya da muhalefet partisi başvurabiliyor. Bu yapılmadı. Bireysel başvuru yapıldı. Şimdi AYM bu usulün yasallığını da inceliyor.

Ancak uyulması gereken iki önemli hüküm var:

1- Mahkeme, “Bir kanun veya kanun hükmünde kararnamenin tamamını veya bir hükmünü iptal ederken, kanun koyucu gibi hareketle, yeni bir uygulamaya yol açacak biçimde hüküm tesis edemez.”

2- “Seçim kanunlarında yapılan değişiklikler, yürürlüğe girdiği tarihten itibaren bir yıl içinde yapılacak seçimlerde uygulanamaz.”

Yani, AYM ‘barajı iptal ettim, önümüzdeki seçimde uygula’ dediği anda kanun koyucu gibi hareket ederek yeni bir uygulamaya yol açacak; kendisini TBMM yerine koyacak…

Yüzde 10’luk baraj dünyada sadece ülkemizde ve Hint Okyanusu’nda 1500 kilometrekare ve 115 ada üzerine kurulu 92 bin nüfuslu, bir cumhuriyetin olan Seyşeller’de var ama Türkiye çok büyük, çok karmaşık.
 
Barajın etkileri
 
2002 seçimlerinde alınan oy ile Meclis’teki temsil arasında büyük bir orantısızlık vardı. (%45.) 2011 seçiminde bu durum oldukça düzeldi çünkü bugünkü HDP’nin adayları bağımsız olarak seçime girdiler. Baraj olmasaydı AKP, 15 kadar milletvekilini HDP’ye kaybediyordu.

Mevcut uygulamada nispi temsil baraj eklenince halkın tercihleri parlamentoya yansımıyor. Bu haksızlığı istikrar adına yapıyoruz. Oysa biliyoruz ki 1980 darbesini yapanlar bu hükmü dinciler ve Kürtler Meclis’e girmesin diye getirdiler. İkisi de engellenemedi. O halde bunca yıldır neden sürüyor? Hükümet kurabilen partiler ayrıcalıklarının sürmesi ve güçlerini başkalarıyla paylaşmayı istemedikleri için… Hani her sorun Parlamento’da çözülsün, itirazlar sokağa veya dağa yansımasın isteniyordu?

Yüzde 10 barajı %9,5’le bir partiyi Meclis dışında bırakabiliyor. HDP’nin cumhurbaşkanlığı ve yerel seçimlerdeki oy oranlarına bakarsak %6-9 arasında oyu var. Baraj olmazsa rahatlıkla 50 milletvekili çıkarabilir. Özetle baraj, seçim sonuçlarını kestirmeyi zorlaştırdığı için partileri hileye teşvik ediyor.
 
Ne olur?
 
Anayasa Mahkemesi iki karar verebilir. Birincisi barajın ihlal olduğunu söyleyebilir ve bununla yetinebilir. Bu durumda parlamentonun devreye girip barajı kaldırması gerekir. İkincisi ise mahkeme bir adım daha atar, somut norm denetimini uygulayarak baraj kararını iptal edebilir. Ancak iptal kararı 1 yıl içinde seçimlere uygulanamaz. Yeni bir ölçü koyacak merci Meclis’tir.

Diğer yandan tek kusurlu yüksek baraj değildir. Seçim Kanunu da sorunludur. Milletvekili seçiminde oy dağılımı ve kota standartları seçmene haksızlıktır. İstanbul'da bir milletvekili için 100 bine yakın oy gerekirken, nüfusu 200 bin olan bir yerde 20 bin oy yetiyor. Bu da parlamentoda temsilde dengesizlikler yaratıyor.

Konuya neresinden bakılırsa bakılsın görev Meclis’e düşüyor ve iş siyasi partilerin demokrasiye ne ölçüde inandıklarına kalıyor.