Türkiye'nin son yıllarda yaşadığı değişimi hangi açılardan ele almak, nasıl açıklamak gerekir?
Önce, demokratikleşme temelinde yapılan bir dizi reformla buna hiç şüphe yok. Ardından yaşanan zaman zaman çok boyutlu görünüm kazanan bir iktidar mücadelesiyle...
Ama aynı zamanda bir dizi toplumsal farkındalıkla... Diğer bir ifadeyle yeni değer sistemlerinin filizlenmesine katkıda bulunan bir dizi toplumsal tecrübeyle...
Toplumsal tecrübe dediğimiz, bir toplumun tarih yolu üzerinde yaşadığı ve karşılaştığı durumlar, buradan elde edilen, kural, kıstas, algı, sezgi, değer olarak toplum hayatına giren yeni unsurlardır.
Türkiye son yıllarda tecrübe olarak üç önemli durum yaşadı.
Bunlardan ilki kendi kimliği ve tarihiyle yeniden yaşadığı karşılaşmaydı. Dersim, 1915, Kemalizm, 19 yüzyıl ve benzeri tartışmalar toplumda ortak kimlikle ilgili bir arınma, yeniden oluşma çerçevesinde yeni bir değer ve algı sisteminin tohumlarının atılmasına yol açtılar.
İkincisi seküler bakışın dinsel değerlerle, dini değerlerin seküler olanla yaşadığı karşılaşmaydı.
Sonuç, yeni bir toplumsal sentez, İslami kesimde içeriden gelen farklılaşma, laik kesimde önemli ölçüde demokratikleşme ve bunlar üzerine inşa olan (AK Parti'nin seçmeni olarak karşımıza çıkan) yeni bir orta sınıf oldu.
Üçüncü toplumsal deneyim ise askercil değerler ve sivil değerler arasında toplumsal düzeyde bir tokuşma olarak tanımlanabilir.
Bu tokuşma ciddi bir sonuca yol açtı mı, yerleşik güvenlikçi toplum algısı yerini demokratik toplum algısına bıraktı mı?
Bu soruların yanıtını zaman verecek, ancak başlangıç aşamasında da olsa, sivil istikamette bir tetikleme olduğunu sanırız.
MetroPOLL Stratejik ve Sosyal Araştırmalar Merkezi'nin yaptığı "Türkiye'de darbeler ve darbe yargılamaları" başlıklı son araştırma bu konuda şimdiden kimi ipuçları veriyor...
Birlikte göz atalım:
"Herhangi bir nedenle ordunun darbe yaparak yönetime el koymasını destekler misiniz" sorusuna halkın % 79'u 'hayır' derken % 17'si destek vermektedir. Darbeleri onaylayanlar AKP seçmenleri arasında % 11,5, BDP seçmenleri arasında % 9 iken şaşırtıcı biçimde CHP seçmenleri arasında % 24,4'e, MHP seçmenleri arasında % 27,5'e çıkmaktadır..."
Darbecilerin Yargılanması Doğru mu" sorusuna halkın % 68'inin yanıtı "evet" şeklindedir.
"Darbecilerin Yargılanması İntikam mı Hukuki mi" sorusu da sivil değer algısı açısından önemlidir ve darbecilerin yargılanmasının bir intikam alma eylemi olduğunu düşünenlerin oranı % 23 civarında iken, bu yargılamaların hukukun bir gereği olduğunu düşünenlerin oranı % 71 civarındadır.
Bu sonuç, darbeler ve darbecilerle hukuki süreçler içinde 'yüzleşme ve hesaplaşma' fikrinin genel kabul gördüğünü göstermektedir.
Ancak siyasi eğilim ile yeni ve eski Türkiye farklılığı burada da ortaya çıkmaktadır:
CHP'li seçmenlerin % 47,5'i ve MHP'li seçmenlerin de % 41'i bu yargılamaları bir intikam almak şeklinde görmektedir.
"12 Eylül ve 28 Şubat'ın yargılanmaya başlaması Türkiye'de demokrasinin güçlenmesine katkı sağlar mı" sorusuna halkın % 61'i "evet sağlar" yanıtını vermiştir.
Halkın % 77,4'ü TSK'nın artık bir darbe yapma ihtimalinin olmadığını düşünmektedir. Sadece % 14'lük bir kesim ise darbe ihtimalinin hala olduğu inancındadır.
Bugün, halkın büyük bir bölümü (% 66) bir darbe teşebbüsünde 'sokağa çıkıp' buna karşı geleceğini ifade ediyor...
Bir toplumda yaşanacak en önemli ve kalıcı değişimler değer ve zihniyete ilişkin olanlardır.
Belli ki, silah ateş almış...
ve büyük harflerle yazılmış yorumlar onaylanmamaktadır.