Mardin Artuklu Üniversitesi Felsefe Bölümü tarafından Kürtçe’nin Kurmanci ve Sorani lehçeleriyle ilki düzenlenen “Sosyal ve Beşeri Bilimlerde Kürtçe’nin Kullanımı: Kürt Diliyle Felsefe” çalıştayının sonuç bildirgesi yayınlandı.
14 felsefi, teorik ve yöntemsel makalenin sunulduğu çalıştaya Hollanda, İngiltere, Irak Kürdistanı Bölgesel Yönetimi ve Türkiye’nin çeşitli üniversitelerinden çok sayıda felsefeci ve dilbilimcinin katıldığı bilgisini veren Mardin Artuklu Üniversitesi Felsefe Bölüm Başkanı Doç. Dr. İbrahim Bor, bilimsel ve felsefi bir dil için Kürtçenin gelişimine engel olan olumsuzlukların ve engellemelerin kaldırılması gerektiğini ifade etti.
Kürt diliye Felsefe” sorununun dilsel bir mesele olarak ortaya çıktığının vurgulandığı sonuç bildirgesinde:
Standart düşünsel ve bilimsel bir dil ihtiyacından hareketle, ilk aşamada Kürtçe felsefeyi, öğrenme ve anlama yollarının açılması daha sonra, Kürtçe Felsefenin oluşturulması ve üretimi için araştırma çalışmalarının yapılması tavsiyeleri yer alıyor.
Kürt dilinin, Arapça, Farsça ve Türkçe gibi İslam Ümmetinin ana dillerinden olduğunun belirtildiği bildirgede, bilimsel ve felsefi bir dil oluşturma çalışmalarında Kürtlerin birlikte yaşadığı halkların tecrübelerinin göz önüne alınması tavsiye edildi.
“Kürt Diliyle Felsefe” çalıştayının bir dil olarak Kürtçenin potansiyelinin ortaya çıkartılması açısından çok başarılı bir etkinlik ve akademik fırsat doğurduğunun altını çizen Bor, konuya ilişkin yaptığı değerlendirmede:
“Her dil bilimsel ve felsefi düşünce için yeni yollar arar. Benzer şekilde her dil düşüncenin gelişimi için kendine özgü imkân ve potansiyellere sahiptir. Bu çalıştayda Kürtçenin potansiyel özellikleri görüldü.” tespitine yer verdi
Doç. Dr. Bor, Mardin Artuklu Üniversitesi’nin, Kürtçe dilinin akademik bir bağlamda ele alınmasını sağlayan faaliyetleri kapsamında fikirsel katkı sunduğu Türkiye’de Yaşayan Diller Enstitüsü Kürt Dili ve Kültürü Anabilim Dalı’nın işbirliğiyle düzenlediği ve iki gün süren çalıştayda; “Dil-Felsefe ilişkisi”, “Kürtçede Felsefi Kavramlar”, “Felsefe ve Politika”, “Kürtçe’de Felsefenin eylemi ve kabiliyeti”, “Kurmanci üç kitap örneğinde felsefi kavramların kullanımı” gibi ana başlıklar altında yapılan farklı oturumlarda ele alınıp tartışıldığını kaydederek, çalıştayda sunulan makalelerin bir kitap halinde yayınlanacağını ve Felsefe klasiklerinin Kürtçeye çevirisi için uzman komitelerin oluşturulacağını söyledi.
Bu konuda yapılacak çalışmaların tanıtımı ve yayını için bir internet sitesi oluşturulacağını sözlerine ekleyen Mardin Artuklu Üniversitesi Felsefe Bölüm Başkanı Bor, “Sosyal ve Beşeri Bilimlerde Kürtçe’nin Kullanımı: Kürt Diliyle Felsefe” çalıştayında emeği geçen herkese teşekkür etti.
'Sosyal ve Beşeri Bilimlerde Kürtçenin Kullanımı: Kürt Diliyle Felsefe (I)' Çalıştayında öne çıkan bazı başlıklar:
Çalıştay Kürtçe’nin Soranî ve Kurmancî lehçelerinde gerçekleştirildi. 14 felsefi, teorik ve yöntemsel makalenin sunulduğu çalıştaya Hollanda, İngiltere, Irak Kürdistanı Bölgesel Yönetimi ve Türkiye’nin çeşitli üniversitlerinden çok sayıda felsefeci ve dilbilimci katıldı. Çalıştayda başlıca şu noktalar öne çıktı:
1. Medeniyet dışı veya geri kalmış hiçbir dil yoktur. Her dille en soyut ve en gelişmiş fikirlerin; felsefi ve bilimsel düşüncelerin ifade edilmesi mümkündür.
2. Her dil bilimsel ve felsefi düşünce için yeni yollar aralar. Benzer şekilde her dil düşüncenin gelişimi için kendine özgü imkân ve potansiyallere sahiptir. Bu çalıştayda Kürtçenin potansiyel özellikleri görüldü.
3. Bilimsel ve felsefi bir dil için Kürtçenin önündeki dezavantajlar ve engellemeler kaldırılmalıdır.
4. “Kürt diliye Felsefe” sorunu dilsel bir sorundur. Standart düşünsel ve bilimsel bir dil ihtiyacından, ilk aşamada Kürtçe felsefeyi öğrenme ve anlama yolları açılmalı ve daha sonra Kürtçe Felsefenin oluşturulması ve üretimi için araştırma ve çalışmalar yapılmalıdır.
5. Oluşturulacak akademik bir dil Kürtçe’nin bütün lehçelerinin imkânlarından yararlanılarak yapılmalıdır. Bu standart dil için araştırma ve çalışmaların başlatılması gerekmektedir. Bu noktada Kürtçenin dört ana lehçesiyle hazırlanacak sosyal bilimler ve felsefe terminoloji ansiklopedi hazırlığı en önemli çalışmaların başında gelecektir. Bu nokta çalıştayın en önemli sonuçlarından biridir. İlk pratik adım olarak da bir felsefe el sözlükçesi hazırlanacaktır.
6. Kürtçe’nin Soranî lehçesinde uzun yıllardır yapılan çalışmalar ve tecrübeler Kurmancî olarak yapılacak çalışmalar için önem arzetmektedir.
7. Kürt dili, Arapça, Farsça ve Türkçe gibi İslam Ümmetinin ana dillerindendir. Bilimsel ve felsefi bir dil oluşturma çalışmalarında kürtlerin birlikte yaşadığı halkların tecrübeleri göz önüne alınmalıdır.
8. Bilimsel ve felsefi terminoloji oluşturulurken dilin sadeleştirilmesi tehlikesine karşı dikkatli olunmalıdır. Felsefi bir literatür oluşturulduğu zaman “herkes anlayabilmelidir” kadar “ sade bir Kürtçe” olmalıdır endişelerinden de uzak durulmalıdır.
9. Kürt düşünce tarihi üzerine daha detaylı ve daha iyi düzeyde araştırmalar yapılmalıdır; bunlar iki tür çalışmalardan oluşmaktadır: Kürt filozof, alim ve bilginlerinin Arapça, Türkçe ya da Farsça yazılmış çalışmaları; diğeri de Kürtçe’nin lehçeleriyle yapılmış çalışmalardır. Bu her iki tür çalışmaların tanınması ve üzerinde akademik araştırmaların yapılması gerekmektedir. Bu noktaya bağlı olarak İslam Kürt filozofu Suhreverdi’nin İşrak felsefesi ve çoğunluğu Kürt olan takipçileri üzerine başlı başına yeni araştırma ve çalışmalar yapılmalıdır.
10. Felsefi düşüncenin gelişimi için Kürtçe klasikleri önemli kaynaklardır. Bu yapıtlarda birçok felsefi tabir ve kavram yer aldığı gibi felsefî içerikli birçok konu, felsefi bakış açıları ve izler de bulunmaktadır. Bu yapıtlar üzerinde felsefi ve bilimsel yöntemlerle akademik araştırmalar yapılmalıdır.
11. Çevirinin bilimsel terim ve diyalektlerin oluşturulması ve yerleşmesinde özel bir yeri vardır. Felsefe klasiklerinin çevirisi için uzman komiteler oluşturulmalıdır.
12. Çalıştayda Kürtçe yapılacak çalışmaları organize edecek “Kürt felsefeciler birliği” şeklinde resmi veya sivil bir derneğin oluşturulmasına dair talepler ortaya çıkmış, bu amaçla bazı altyapı çalışmaları başlatılmış bulunmaktadır.
13. Çalıştayda sunulan makaleler basılacak ve bir kitap halinde yayınlanacaktır.
14. Bu çalışmalar için bir internet sitesi oluşturulacaktır. Bu tür çalışmalara ilgi duyan mevcut siteler üzerinden bu çalışmaların yaygınlaştırılması da aynı amaca yardımcı olacaktır.
Çalıştay Düzenleme Kurulu Adına
Doç. Dr. İbrahim BOR
ve büyük harflerle yazılmış yorumlar onaylanmamaktadır.