Bir gün herkes AKP’li olur mu?

İktidara yakın olanların bizzat kendi tabanlarındaki değişimi ne denli anladıkları sorguya açık bir konu.

AKP yetkilileri sıklıkla kendi partilerini toplumun geneliyle özdeşleştiren cümleler kurabiliyorlar. Toplum sanki fıtratı gereği AKP’li olmak durumunda ve ‘millet’ kavramı da bu içerikle kullanılabiliyor. Partinin 76 milyonu temsil ettiği söyleniyor, ama o 76 milyonun çeşitliliğinden ziyade tabanın genişliğine yaslanılıyor ve sanki herkesin bir gün AKP’li olacağı bekleniyor. Bu zihinsel tembellik hükümetin kendi tabanı dışındaki sosyal dokuyu, talep ve beklentileri, daha önemlisi ruh halini anlamasını zorlaştırıyor. Böylece psikolojinin, yönetim maharetinin ve üslubun alanına giren birçok şey siyasetin sert konularına dönüşüyor ve çatışmayı davet ediyor.

Diğer taraftan muhalefet muhafazakar zeminde yeşeren yeni millilik arayışını anlamadığı sürece, AKP’nin kendisini geleceğin ‘esas’ kimlik yaratıcısı gibi hissetmesi de şaşırtıcı değil. Muhtemelen beklenti laik kesimin giderek marjinalleşeceği, bir kısmının ‘basiret’ gösterip oradan kopacağı, diğerlerinin ise tarihin kaybedenler sütununa yazılacağıdır. İşin garibi hayat gerçekten de bu yönde gidebilir ve duyarlılık gösterme maharetine sahip olmasa da AKP’yi ödüllendirebilir.

Bunun nedeni iktidardan bağımsız olarak, ‘muhafazakar’ adını taktığımız kesimin radikal bir dönüşüm dinamiği içinde olması ve bunun sonucunda ‘post-Kemalist’ bir duruşun ortaya çıkmasıdır. Buradaki Kemalizm geçmiş dönemin merkezi yapısını, otoriter zihniyetini, baskıcı, dışlayıcı ve aşağılayıcı bakış ve uygulamasını ifade ediyor. ‘Post’ durumu ise bu tehdidin ortadan kalkmasına, muhafazakarların özgüvene kavuşmasına, kendi hafızalarını yeniden üretme arzularına ve geleceği inşa edebileceklerine olan inanca karşılık gelmekte. Kritik olan ve AKP’yi rahatlatan gerçek ise bu kesimin toplumsal yapı içinde oransal olarak büyümesi ve partinin tabanını oluşturmasıdır. Seçim analizlerinde partilerin bugünkü ile geçmiş oylarını mukayese etmek bu nedenle pek anlamlı olmayabilir. Çünkü bu süre içinde parti tabanları da sosyolojik olarak değişiyor. Örneğin AKP’nin alabileceği azami oy her geçen gün daha da artıyor!

Bu sıra dışı gelişmenin temelinde 1990’larda filizlenen ve son on yılda yeşeren bir ‘kişiselleşme’ var. Muhafazakar zeminde dindarlık giderek kişisel bir tercih ve tanımlamayı ifade etmeye başladı. İnsanlar bir rehberin izinden giderek dindar olmaktansa, kendi hayat tarzları ve itikat anlayışlarına denk gelen bir dindarlığı öne çıkarmaya başladılar. Bu modern anlamda bir bireyselleşmeye benzemiyor. Çünkü insanlar cemaatten ayrılmıyor, onu çeşitlendirerek sınırlarını genişletiyorlar. Sonuç çoğullaşmış ve cemaat içi karşılıklı hoşgörüyü içselleştirmiş bir yeni dindarlık halidir. Bu durum muhafazakar kesimin sınırlarını daha esnek hale getirmekte ve giriş çıkışı kolaylaştıran bir geçirgenlik sağlamakta. Dolayısıyla laik kesimden söz konusu ‘ılımlı’ muhafazakarlık imkanını kullanmaya hevesli kişileri de cezbetmekte. Bunun sosyolojik anlamı muhafazakar zeminden laik kesime yönelik bir ‘davetin’ yaşanması ve karşılık bulmasıdır. Bugün Ramazan’da sadece beş gün oruç tutanlardan, günde sadece bir kez namaz kılanlara, dini doktrinlerle popüler sufi öğretiyi harmanlayarak kendisine manevi bir dünya yaratmaya uzanan sayısız ‘yeni dindar’ var. Bunun bir tür sekülerleşme olduğu açık… Ekonomi, siyaset, ahlak gibi alanların dinden bağımsız hale gelmesinin ardından, şimdi de dindarlığın kişiselleşmesine, cemaatin kendi içinde çoğullaşarak küresel entegrasyonu teşvik eden yeni bir adaptasyon dinamiği üretmesine tanık oluyoruz.

Bu gelişme, aile kurumunun din ve millet fikrinden daha fazla önemsendiği bir anlayışa paralel yaşanıyor. Böylece ortaya kendine has dindarlık bileşimleri üreten aileler çıkabiliyor. Artık bazı ailelere ‘laik’ veya ‘dindar’ demek mümkün değil. Söz konusu melezleşme esnek muhafazakarlık sınırının üzerinde yer alıyor ve o sınırları daha da genişletiyor. Sonuç siyasette olan kutuplaşmanın tam tersi yönde giden bir toplumsal dinamiktir. Ve AKP bu kesime hitap ediyor, onların nabzını tutuyor. Muhalefet ve onun aydınları ise idrakin eşiğinde bile değil… O zaman da bir gün herkes AKP’li olursa şaşırmamak lazım.

Not: Örneğin Şahin Alpay şöyle demiş: “Yakınlarda bir hükümet şakşakçısı da çıktı dedi ki, AKP’nin yerel seçimlerde %43,5 oy alması ‘halk ihtilalidir’. Söylenen özetle şu: ‘Demokrasi seçimden ibarettir… Seçildiğime göre istediğimi yaparım… Durum hayli vahim…”

Ne demeli? Durum gerçekten de hayli vahim.