Meclis’te grubu bulunan dört parti, 2007 seçimlerine “yeni bir anayasa” vaadiyle girdi. Lakin seçimlerin akabinde somut bir adım atılmadı. 201’de de partilerin halka verdikleri sözün başında “yeni anayasa” geliyordu. Meclis’te sandalye sayılarına bakılmaksızın her partinin eşit temsil edildiği bir komisyon kuruldu. İki yılın sonucunda Komisyon, 60 madde üzerinde kısmı de olsa bir mutabakata vardı, ancak daha ötesine gidilmedi. Anayasa başka bir bahara kaldı.
Geldik, 2015’e. Bu yıl içinde yapılan iki genel seçimde de partiler yine “yeni anayasa” taahhüdüyle halkın kapısını çaldılar. 1 Kasım’dan sonra parlamentoda tekrar bir komisyon oluştu. Fakat peşrev faslından sonra CHP birtakım gerekçelerle (ilk dört maddenin değişmezliğinin kabulü, AKP’nin başkanlık önerisini çekmesi, öncelikle 12 Eylül yasalarının değiştirilmesi) komisyondan çekildi.
ÖN ALMAK
Dört partinin uzlaşmayla anayasa yapma macerası başlamadan sona erince Başbakan Davutoğlu ön aldı. Partisinin bir-iki aylık bir zaman dilimi içinde anayasa taslağını hazırlayacağını ve kamuoyuna sunacağını açıkladı. Davutoğlu’na göre hem halkın anayasa beklentisini karşılamak, hem halka verilen sözü tutmak ve hem de iktidarın yeni anayasa konusundaki kararlılığını ve samimiyetini göstermek için anayasa taslağının yazımını bir an önce başlamak gerekiyordu. İşi daha fazla geciktirmenin bir yararı yoktu.
İktidarın taslak yazmada iki önemli avantajından bahsedilebilir: İlki, ciddi bir anayasa müktesebatının varlığıdır. Türkiye’de anayasa tartışmaları çok eski. Mer’i 1982 Anayasası yürürlüğe girdiği günden beri eleştirilere ve değişim taleplerine muhatap oluyor. Arşivde hemen her kesimin düşüncelerini yansıtan birçok anayasa teklifi bulunuyor. 2011’den sonra kurulan Uzlaşma Komisyonu da iyi bir deneyim oldu. Orada da gerek sivil toplumdan, gerek bireylerden çok sayıda taslak ve öneri geldi. Keza dünyada da son çeyrek yüzyılda yeni anayasacılık hareketleri baş gösterdi ve yeni anayasalar yazıldı. Bu itibarla bir bilgi sorunu yok.
İkincisi, ortada partiler arası bir komisyonun yokluğudur. Yazım noktasında AKP’nin elini rahatlatan bir durum bu. Artık AKP’nin önünde kendi ideal anayasa metnini yazmasını engelleyecek bir bariyer yok. AKP, diğer partilerin sınırlarını gözetmek zorunda değil. Bir pazarlık söz konusu olmadığı için rakiplerinin duruşuna göre esneme zorunluluğu bulunmuyor. Kendi hikâyesini yazabilir. Tasavvur ettiği toplumu tartışmaya açabilir.
Önemli bir hareket serbestîsi sağlayan bu vaziyetin AKP için gerek olumlu, gerek riskli bir tarafı var. Olumlu yanı; kendi metnini toplumun önüne getirmekle inisiyatifin iktidara geçecek olmasıdır. Yazılı bir metnin varlığı, tartışmaları sağlıklı bir zemine oturtur; yersiz töhmetleri zayıflatır, iktidarın doğru yerden eleştirilmesini olanaklı kılar.
DAĞ, FARE DOĞURMASIN
Anayasa tartışmalarında direksiyon AKP’nin eline geçer. İktidar hem eleştiriler ışığında önerisini revize edebilir, hem de diğer partileri pozisyonlarını belirlemeye zorlar. Böyle bir tartışmada diğer partilerin tek başına başkanlığa karşı olduklarını açıklamakla yetinemezler, nasıl bir parlamentarizm tahayyül ettiklerini de izah etmeleri icap eder. Misal, kendi sistemlerinde Cumhurbaşkanının yetkilerinin ve seçilme usulünün (halk tarafından mı, parlamento tarafından mı seçileceği) ne olacağını ortaya koymak mecburiyetinde kalacaklardır.
Riske gelince; elini kimsenin tutmadığı bir vasatta yazılacak bir metin, AKP’nin idealini yansıtır. Onun özgürlük hayalinin sınırını gösterir. Demokrasiye dair ufkunu tayin eder. AKP artık bu metin üzerinden değerlendirmeye tabi tutulur. Özgürlük ve demokrasi çıtası yüksek bir metin, anayasa için gerekli toplumsal desteği sağlamamakta bir manivela işlevi görür. Fakat “dağ, fare doğurttu” dedirtecek, maslahatçı veya minimalist bir metin ise AKP’nin sırtına bir kambur olarak yapışır.
ve büyük harflerle yazılmış yorumlar onaylanmamaktadır.