Adettendir, Orta Doğu üzerine tahmin yapan analistler, “sadece aptallar Orta Doğu hakkında uzun vadeli tahminde bulunur” diye başlar söze veya yazıya. Öyle ya, İran devriminden aylar önce, Jimmy Carter “Şah'ın büyük liderliği sayesinde İran, dünyanın problemli bir bölgesinde bir istikrar adasıdır” diyerek Tahran'da kadeh kaldırmıştı. Daha yakın bir zamandan örnek verelim: Harvard Orta Doğu Çalışmaları Bölüm Başkanı, ünlü Orta Doğu tarihçisi Roger Owen Arap diktatörlerin devrilmeyeceği inancı ile yazdığı “Hayat boyu diktatörler” isimli kitabını baskıya gönderdiği zaman Arap devrimleri başlamış ve teker teker o diktatörleri devirecek bir rüzgar esmeye başlamıştı.
IŞİD'in çıkışı, yükselişi, yayılışı yine öngörülemeyen ve hatta benzersiz bir fenomen oldu. Buna ek olarak IŞİD'in gaddarlığı dışında bu terör örgütü hakkında pek de bir şey bilmiyoruz. Bugüne kadar IŞİD'in “karakutusu”na girmeyi sağlayacak veriler çıkmış değil. Tahminler ve spekülasyonlar var elbette. Ancak IŞİD'i gerçekte kimin yönettiği, örgütte kararların nasıl ve hangi motivasyonla alındığı hâlâ bilinmiyor. IŞİD lideri Bağdadi'nin (Irak) Baas dönemi subayları ile hareket ettiği, hatta 20 Baas subayının IŞİD'in askerî stratejisini belirlediği biliniyor. Aşiretlerle kurduğu ittifakların Baas modelini yansıttığı ve hem Suriye hem de Irak'ta olan “Sünni öfkesini” mobilize ettiği görülüyor. Fakat yine de IŞİD'le ilgili cevaplanamayan çok soru var.
2014 IŞİD yılı oldu. Suriye'de alternatif muhalefeti ezdi geçti. Irak'ta Musul'dan başlayarak hızla alanını genişletti. Suriye ve Irak'ta IŞİD'in kontrol ettiği alanlarda 8 milyon kişi yaşıyor. Bu iki ülkede kontrol ettiği alan Belçika'nın yüzölçümü kadar. IŞİD lideri Bağdadi 2014 yılında kendisini halife ilan etti. IŞİD kendi para birimini ve pasaport basacağını açıkladı. Rakka'da tıp fakültesi kurduğunu bile açıkladı.
IŞİD, 2015'e de hızlı girdi. IŞİD'in uzun zamandır kuşattığı Anbar'a yakın bir sınır noktasında, IŞİD militanları Suudi bir generali öldürdü. IŞİD'e komşu olmaktan epey korkan ve IŞİD'in Suudi Arabistan içinde hanedana karşı bir muhalif hareket başlatmasından endişe eden kraliyet ailesi muhtemelen gelişmeleri kaygıyla izliyor. Suudi Kralı Abdullah'ın ciddi sağlık sorunları olduğu sır değil. Kralın aslında öldüğü ama haberin açıklanmadığı dedikodusu yaygın bir şekilde konuşuluyor.
Tüm bunlara rağmen (veya belki de tüm bunlar yüzünden) birçok Orta Doğu uzmanının hemfikir olduğu bir tahmin var: IŞİD, 2015 yılında güç ve etkinlik kaybedecek. CIA'de önemli pozisyonlarda bulunmuş Graham Fuller, 2015 tahminlerine IŞİD'in güç kaybedeceği iddiası ile başlıyor. IŞİD'in bir devlet olarak sürdürülebilir bir yapı olamayacağı konusunda sunduğu sebepler ise şunlar: “Tutarlı ve işlevsel bir ideolojisinin, siyasi ve sosyal ciddiye alınır bir kurumunun, ciddi bir liderlik sürecinin olmaması.” Buna ek olarak idareciliğin gerekliliklerini yerine getirecek yetenek ve kadroların olmamasını sayıyor.
Suriye konusunda önemli bir uzman olan Joshua Landis de benzer bir fikirde, 2015 yılında IŞİD'in güç kaybedeceğini söylüyor: “Bağdat hükümeti IŞİD'in elinden önemli bölgeleri alabilir ve örgütü Suriye'ye geri itebilir.”
IŞİD'in 2015 yılında güç kaybedeceği tahmini aslında Irak için yapılıyor. Suriye'de geleceğinin ne olduğu ne analizlerin ne de siyasetin konusu. Uluslararası kamuoyu (yani ABD) ve İran için temel mesele Irak'taki gelişmeler. Dolayısıyla örgütün Irak'ta zayıflayıp, Suriye'ye dönmesi IŞİD'in kaybettiği analizi için kafi bir durum olarak görülüyor.
IŞİD'in Irak'ta mevzi kaybedeceği muhtemel. Peki bu IŞİD'in biteceği anlamına mı geliyor? Yoksa Suriye'ye dönen, Lübnan'da organize olmaya başlayan, Ürdün'e gözünü diken IŞİD'in, bölgede bir “Sünni Hizbullah'ı” olarak oyunda kalacağını mı gösteriyor?
Bu soruların cevaplarını bilmek mümkün değil, zira “sadece aptallar Orta Doğu hakkında uzun vadeli tahminde bulunur...”
ve büyük harflerle yazılmış yorumlar onaylanmamaktadır.