Stoklar bitti vergi zamları yolda mı?

Mart ve nisanda büyük indirimlerin yaşandığı iki sektörde de haziran ayı fiyat artışlarına gebe.

Mobilya ile bilgisayar-bilişim araçları sektörleri krizin etkilerini aşabilmek için hükümetin devreye soktuğu ÖTV ve KDV indirimlerinin üstüne, kendi indirimlerini de yaptı. Tüketiciye vergi indirimlerinin mobilyada yüzde 112, bilgisayar bilişim sektöründe yüzde 140 ulaşan oranlarda yansıtan iki sektörde de haziranda fiyat artışları gündemde.

Merkez Bankası danışmanlarından Ercan Türkan, Türkiye İstatistik Kurumu'nun (TÜİK) tespit ettiği fiyatlardan yola çıkarak, hükümetin yaptığı KDV ve ÖTV indirimlerinin tüketicilere yansıyıp yansımadığını araştırdı. Mart ve nisan aylarında tüketiciye yansıma derecelerini ölçen Türkan'ın tespitlerine göre indirimler; otomobil sektöründe yüzde 80, beyaz eşya ve ev aletlerinde yüzde 100, görsel-işitsel ekipmanlarda yüzde 30 oranında yansıdı.

Buna karşılık indirim oranı, yapılan düzenlemeleri de aşarak mobilya sektöründe yüzde 112, bilgisayar-bilişim araçlarında yüzde 140'a kadar çıktı. Söz konusu bu iki sektör indirimleri kampanyalarla destekledi. Türkan ayrıca, indirimlerin nisanda mart ayına göre daha azaldığına dikkat çekerek, stokların azaldığını mayıs ile haziran aylarında yukarı yönlü bir fiyat ayarlamasının gündeme gelebileceğini dile getirdi.

Türkan'ın yaptığı çalışmaya göre şubatta 34 bin 729 TL olan ortalama otomobil fiyatı, martta 32 bin 475'e, nisanda da 30 bin 866 TL'ye geriledi. Mart ayında otomobil fiyatı şubat ayına göre yüzde 6,49 geriledi. Nisanda ise şubata göre fiyat düşüşü yüzde 11,12 oldu. Beyaz eşya ve ev aletlerinde ise şubatta 498 lira olan ortalama fiyat, martta 478, nisanda da 466 liraya düştü. Şubata göre beyaz eşyadaki gerileme martta yüzde 3,93 oldu. Nisandaki fiyatlar ise şubata göre yüzde 6,30 düştü.

Nisanda indirim daha az yansıdı

Vergi indirimleri ile ortaya çıkan fiyat indirimlerinin mart ve nisan ayında büyük ölçüde tüketicilere yansıdığını tespit eden Türkan, indirimlerin otomobil grubunda yüzde 80, beyaz eşya grubunda ise yüzde 100 oranında yansıtıldığını belirtti. Ancak firmaların nisanda vergi indirimine konu olan mal gruplarında tüketiciye yansıtma anlamında daha çekingen davranmaya başladıklarını tespit eden Türkan, nisanda otomobil grubunda yüzde 64, beyaz eşya mal grubunda ise yüzde 73 oranında bir yansımayı hesapladı. Nisandaki yansıma derecesinin düşüklüğünü "firmaların stoklarını eritmelerine" bağlayan Türkan, firmaların fiyatlama konusunda kısmi bir esnekliğe kavuştuklarını, özellikle dayanıklı tüketim malları üretici fiyatlarında aralıktan beri sürmekte olan fiyat düşüşlerinin nisanda yerini düşük oranlı da olsa artış eğilimine bıraktığını kaydetti.

ÇALIŞMA NASIL YAPILDI

Türkan, "Son vergi düzenlemeleri ile ortaya çıkan fiyat indirimleri tüketiciye yansıtıldı mı?" başlığıyla hazırladığı çalışmada, indirime konu olan mal gruplarının öncelikle TÜFE ağırlıklarını hesapladı. Buna göre indirime konu olan maddelerin hanehalkı toplam tüketimi içindeki payının yüzde 9.5 civarında olduğu belirlendi. Türkan daha sonra vergi yükündeki değişimleri esas alarak potansiyel azami fiyat indirim oranlarını hesapladı. Bunları ayrıca değişik tarihlerde indirimlerin yürürlüğe girdiğini dikkate alarak tekrar güncelledi. Vergi indirimine konu olan madde gruplarındaki fiyat değişmelerini derleyen Türkan, son olarak da tüketiciye yansıma derecesini hesapladı.