Guillaume Perrier
Le Monde (PARİS) - Başbakan Recep Tayyip Erdoğan, protokolün parlamento tarafından kabul edilmesi için Erivan'ın, Azerbaycan'a ait Dağlık Karabağ bölgesinden çekilmesi gerektiğini hatırlattı.
10 Ekim Cumartesi günü Zürih'te Türkiye ile Ermenistan'ın ilişkilerini normalleştirmeye yönelik anlaşmanın imzalanması konusunda yaklaşık üç saatlik bir belirsizlik yaşandı. Ermeni tarafının, Türk Dışişleri Bakanı Ahmet Davutoğlu'nun konuşma metninin içeriği nedeniyle engel koyması, imza töreninde kuşku rüzgârlarının esmesine sebep oldu.
Zürih Üniversitesi'ne doğru yol alan Hillary Clinton'un aracı son dakikada otele döndü ve ABD Dışişleri Bakanı, otoparktaki aracının içerisinde bir uzlaşma sağlanması için Türk ve Ermeni bakanlarla çok sayıda telefon görüşmesi yaptı. Bir saat sonra ise herkes, İsviçre, Fransız, Rus ve Avrupa heyetleriyle buluşmak üzere yola çıktı. Bir buçuk saat süren son bir görüşmenin ve konuşmaları iptal etme kararının ardından ise anlaşma en sonunda imzalanabildi.
İlk hedef, iki ülke parlamentolarının onayının ardından iki ay içerisinde sınırın açılması. Londra'ya dönüşü sırasında konuşan Clinton, kriz konusunda ayrıntıya girmeden "Her iki tarafın endişeleri vardı (...) Nelerin söylenmesi gerektiği ya da nelerin söylenmemesi gerektiği konusunda farklı yorumlar vardı." yorumunda bulundu ve "Herkesin, ilerlememizin zorunlu olduğunu anlamasını sağlayabildik. Şimdi iki ülkenin anlaşmayı parlamentolarına sunmaları gerekecek. Zor olacak." dedi.
Türk Dışişleri Bakanı Ahmet Davutoğlu, yaşanan krizi fazla ciddiye almadı. Davutoğlu, bir televizyon kanalına şöyle konuştu: "Sizler, üç saatlik bir kriz yaşarken, heyetimle birlikte çay içiyordum. Protokollerin imzalanacağından emindik. Bunlar, müzakerelerde yer alıyordu."
Yapılmayan konuşmadan kesitler yayımlayan Hürriyet gazetesine göre Davutoğlu, 1993 yılından beri Ermenistan'ın kontrolü altında olan Azerbaycan'ın Dağlık Karabağ bölgesi konusuna değinmek istiyordu. Ankara ile Ermenistan arasındaki sınır, bu nedenle kapatılmıştı. Oysa Ermenistan, tam aksine bu iki meseleyi birbirinden ayrı tutmaya çalışıyor.
Türkiye-Ermenistan anlaşmasının imzalanmasının hemen ertesi günü Başbakan Erdoğan ülkesinin, sınırın açılmasının Dağlık Karabağ meselesinin çözümüyle bağlantılı olduğu yönündeki görüşünü hatırlatmaktan çekinmedi. Böylece kuşkular canlandı. Pazar günü AK Parti yöneticileri karşısında bir konuşma yapan Erdoğan, "Ermenistan'ın, işgal ettiği Azerbaycan topraklarından çekilmediği sürece Türkiye olumlu bir tavır içerisinde olamayacaktır." diye konuştu. Ermeni meselesinde uzman bir üniversite öğretim üyesi olan Aybars Görgülü bu sözleri, "Türkiye şimdi Ermenistan'dan Dağlık Karabağ konusunda bir jest bekliyor." diyerek doğruluyor.
Türk Başbakan konuşması sırasında, Ankara'nın Türk kökenli sadık müttefiki Azerbaycan'ı da rahatlatmaya çalıştı. Ancak Zürih anlaşmasının olumsuz karşılandığı başkent Bakü'de anlaşma, Dışişleri Bakanlığının açıklamasına göre, "Azerbaycan'ın millî çıkarlarıyla çatışıyor". Ermenistan ve Azerbaycan Cumhurbaşkanları Serj Sarkisyan ile İlhan Aliyev, 9 Ekim Cuma günü görüştüler. Ancak bu görüşmenin sonucunda hiçbir ilerleme kaydedilemedi.
Erdoğan hükûmetinin şimdi anlaşmayı Meclise kabul ettirmesi bekleniyor. Muhalif milliyetçi partilerin baskısı nedeniyle bunun sanıldığından çok daha uzun süreceği tahmin ediliyor. Kemalist Milletvekili Onur Öymen, hiç vakit kaybetmeden pazar günü Türkiye'nin bu metinle "dış baskılara karşı direnemediği" açıklamasında bulundu ve "ülkenin geleceği için endişeli olduğunu" ifade etti.
Anlaşma aynı zamanda, Ermenistan'daki bazı grupların da tepkisini çekti. Milliyetçi Daşnak Partisi'nin çağrısı üzerine, binlerce kişi başkent Erivan'da hafta sonu sokaklara inerek, Türkiye'nin öncelikli olarak 1915 soykırımını tanımasını istedi. Aybars Görgülü'ye göre, "Halkın, 1915 olayları konusundaki bilgisizliğine bakılırsa böyle bir sürecin başlayabilmesi uzun zaman alacağa benziyor."
ve büyük harflerle yazılmış yorumlar onaylanmamaktadır.