DİYARBAKIR - Yenişehir ilçesinde kentin en işlek caddelerinde bir giyim mağazası... Öğlede saatlerine doğru bir müşteri içeri giriyor. Gün için fena sayılmayacak bir miktarda alışveriş yapıyor. Alışverişten sonra kasaya yöneliyor ve kredi kartını uzatıyor. Ancak kasiyer parayı tahsil edemiyor. Nedeni ise son günlerde yaşanan internet kesintisi. Kredi kartı tahsilat cihazlarının bağlı olduğu internet hatları kesik. Müşteri alışverişini yapamadan mağazadan ayrılıyor. Hem müşteri hem mağaza görevlileri üzgün.
Benzer bir olay bir lojistik firmasında da yaşanıyor. Kargo göndermek için gelen müşteri kargosunu gönderemiyor. Firmanın veri tabanında kayıtlı bulunan adrese ulaşması gerekiyor ancak internet kesik olduğu için adrese ulaşılamıyor. Bazı müşteriler belgeleri elle doldurarak kargolarını gönderebiliyor.
İnternet kesintisi Diyarbakır Büyükşehir Belediyesi Eş Başkanları Gültan Kışanak ve Fırat Anlı’nın gözaltına alınmasından birkaç saat sonra başladı. İlk anlarda lokal bir kesinti olduğu düşünüldü. İnternet servis sağlayıcıları arıza olduğu açıklamasını yaptı. Ancak saatler geçtikçe kesintinin Diyarbakır’la sınırlı olmadığı ortaya çıktı. Erzurum, Kars, Ardahan, Ağrı, Bingöl, Erzincan, Mardin, Batman, Siirt, Van, Elazığ, Tunceli, Gaziantep, Urfa, Kilis ve Adıyaman da dahil Doğu ve Güneydoğu’daki birçok kentte hem sabit hem da mobil internet kesilmişti. Bu kadar geniş bir alanda yaşanan kesintiye arızanın neden olduğuna kimse inanmadı. İddiaya göre internet, belediye başkanlarının gözaltına alınmasını protesto edeceklerin örgütlenmesini engellemek için kesilmişti. Halkların Demokratik Partisi (HDP) Eş Genel Başkanı Selahattin Demirtaş da protesto eylemi sırasındaki konuşmasında bu iddiayı dile getirdi.
Al-Monitor’un ilk elden tanıklık ettiği konuşmada Demirtaş internetin protesto eylemlerini engellemek için kesildiğini belirterek, “Hastanede acil hastaya ilaç yazılamıyor, internet yok. Ama umurunda değil. Türk Telekom, GSM şirketleri sizin yaptığınız da suçtur. Sizler vali, bakan emretti diye şalteri indiremezsiniz. Aldığınız internet parasından hayır görmeyin. İletişim bir haktır. Kullanmadığınız internetin parası peşin alınmış. Gidin dava açın. Sonuç alınır alınmaz, peşini bırakmayın.” çağrısı yaptı.
İlk gün kesinti yaklaşık 12 saat sürdü. Gece saatlerinde internet erişimi normale döndü. Ertesi gün 12 saati aşan bir kesinti daha yaşandı. Aynı saatlerde belediye önünde eylem vardı. İki gün sonra ise başkanların gözaltına alınmasını protesto etmek için bir eylem daha yapılması planlandı. Eylem saati 11 olarak açıklandı. Bu saate kadar bölgede hayat normal seyrinde devam etti. Ancak eylemden bir saat önce internet bir kez daha kesildi. Bu, en uzun kesinti oldu. 27 saat süren kesinti kentte hayatı felç etti. Özel hatlar haricinde -ki bunların sayısı da çok az- hiç kimse internete erişemedi. Servis sağlayıcı şirketler halen arızaları gerekçe gösteriyordu. Ancak internetin birilerinin talimatıyla kesildiği artık kesindi.
Kesintilerin en çok etkilediği sektörlerden bir sağlık. Eczaneler hastalara ilaç veremedi. Al-Monitor’un ulaştığı bir hasta yakını, yoğun bakımda olan babası için ilaç alamadığını söyledi. Bir eczane sahibi ise sadece nakit ödeme yapanlara ilaç verebildiklerini anlattı.
Diyarbakır’daki bir otobüs firması ise çareyi uydu üzerinden internet hizmeti almakta buldu. Al-Monitor’a konuşan firma yetkilisi Şaban Doğmuş üç günlük zararlarının en az 50 bin lira olduğunu ifade etti. Doğmuş şöyle konuştu: “Yeni bir sistem kurduk. Uydu üzerinden internet alıyoruz. Bizi perişan etti. Hiçbir yolcuya cevap veremez olduk. Kimse bilet alamadı. Bilet alamadık, kredi kartı alamadık. Kredi kartı problemi hala devam ediyor. Bu sistemi kredi kartına bağlamadık. Günde her araçta yaklaşık bin lira zarar oldu. Yaklaşık 50 milyara yakın zararım var. Şu anda kredi kartıyla satış yapamıyoruz. En azından bilet satışı yapalım dedik.”
Dört günde toplam 48 saati aşan kesintinin kente maliyeti milyonları aştı. Esnaf ve Sanatkârlar Odaları Birliği Başkanı Alican Ebedinoğlu şehirde gizli bir kriz yaşandığını söyledi. Al-Monitor’a konuşan Ebedinoğlu kendi kurumu başta olmak üzere bütün esnafların mağdur olduğunu belirterek, kent ekonomisinin çöküşün eşiğinde olduğunu belirtti. Ebedinoğlu şöyle devam etti: “Kurumdan başlayayım isterseniz: Hiçbir esnafa hiçbir belge veremiyoruz. Ne kayıt yapabiliyoruz, ne kayıt silebiliyoruz. Bütün veri tabanımız bakanlığa bağlı, vergi dairesine bağlı, internet kullanıyoruz. En büyük mağduriyet kurumlarımızdan başladı. Birçok esnaf pos cihazı kullanıyor. Büyük bölümü de kablosuz internet üzerinden alışveriş yapan esnaflarımız var. Her alanda büyük bir mağduriyet yaşıyoruz. Büyük bir maliyeti beraberinde getirdiği gibi iki yıldır kriz yaşayan esnafı da bitirme noktasına getirdi. Artık internet hayatımızın her alanına girdi. Ticaretimizin yüzde 80-90’ı internet üzerinden yapılıyor. Bir konfeksiyoncu bir marka sistemden hangi ürünü satıp satmadığını göremiyor, sipariş veremiyor, satışını yapamıyor. İki yıldır mağdur olan esnaf çıkmazda ve isyanda. Adam borçludur, kredi almak istiyor, benden belge almak istiyor veremiyorum. Kayıt yapmak istiyor yapamıyorum, silmek istiyor silemiyorum. Kesinlikle bana göre krizdir. Milyonlarca TL esnafın zararı var.”
Ebedinoğlu kesintinin arıza olduğuna inanmadığını da vurgulayarak “Teknoloji ilerliyor, millet aya gitti biz geri gidiyoruz. Bize arıza deniyor ama ben şahsen arıza olduğuna inanmıyorum. Yıllardır internet ağı gelişmiş, yıllardır bir alanda arıza olsa bile bir yedeği düşünülmüştür. Anlaşılır bir durum değil.” diye konuştu.
Kesintilerden en çok etkilenenler arasında gazeteciler de var. Kesinti nedeniyle görüntü ve fotoğraf geçemeyen gazeteciler ya özel hat bulunan bir yer arıyor ya da internetin normale dönmesi için saatlerce bekliyor. HDP internet sorununu hem meclis gündemine getirdi hem de suç duyurusunda bulundu. İnsan her ne kadar istemese de bu manzara Suriye savaşanın ilk günlerini hatırlatıyor. Orada da en küçük bir gösteri öncesi ilk önce internet kesilirdi.
Öte yandan kesinti Kürt örgütler arasındaki iletişimi de olumsuz etkiliyor. İsminin açıklanmaması kaydıyla Al-Monitor’a konuşan kıdemli bir Kürt yetkili şöyle diyor: “Devlet iletişim araçları üzerinde denetimsiz bir tekel haline gelince bu oluyor. Lübnan’da kendi iletişim alt yapısını geliştiren Hizbullah’ın fiber optik kablolar döşemek için niçin bu kadar para harcadığını düşünürdük. Sebebini şimdi anladık." (Al Monitor)
ve büyük harflerle yazılmış yorumlar onaylanmamaktadır.